ƒê,.. ± É,.. Ëμ μ. ˆŸ Œ ƒ ˆ ƒ Ÿ ˆ ˆˆ ˆ ˆ ˆ Šˆ- ˆŒŒ ˆ ƒ Œ ƒ ˆ. ² μ Ê ² ² ±É Î É μ

Transcript

1 ƒê,.. ± É,.. Ëμ μ Š ˆŒ œ ˆ ˆ ˆŸ Œ ƒ ˆ ƒ Ÿ ˆ ˆˆ ˆ ˆ ˆ Šˆ- ˆŒŒ ˆ ƒ Œ ƒ ˆ ² μ Ê ² ² ±É Î É μ

2 ƒê.., ± É.., Ëμ μ ± ³ É ²Ó μ ² μ Ê ² Î Ö ³ É μ μ μ²ö Ð Í ² Î ± - ³³ É Î μ μ ³ É μ ³ Ö μ ÉμÖÐ μ ³ ± Ð É Ö μ μ Éμ³, Ð É Ö ² ³ É μ μ² Ð ³³ É Î μ μ ÉμÎ ± μ²ö ( ³, Í ² Î ±μ μ μ ÉμÖ μ μ ³ É ) μ± Ê μ μ. μ ± Ì μé É Ò μ² μ μ²óïμ ±μ² Î É μ Ô± ³ É ²Ó ÒÌ μé, μ μé É, Ê - É ²Ó μ μ ²Ö Ì, μ²êî μ. ±μéμ Ò Éμ Ò Î É ÕÉ, ÎÉμ Ð ³ É μ² μ É É Ö μ Ò³, Ê Å ÎÉμ μ μ Ð É Ö ³ É ³. ŒÒ μ É ² μ Ò ³ Ô± ³ É, ±μéμ Ò, μ Ï ³Ê ³ Õ, Ï É ÔÉμÉ ³ μ μ² É μ. ± ³ É μ μ, μ ± ÕÐ Ð ³ É c ² Î μ ±μ Ë Ê Í ³ É μ μ μ²ö μ ² É μ²μ Ö ³ É ²Ó μ μ ±μ ÉÊ. μé Ò μ² Ñ μ³ É ÉÊÉ Ö ÒÌ ² μ. É Ñ μ μ É ÉÊÉ Ö ÒÌ ² μ. Ê, 2009 Gusev A. V., Nikitin V. A., Safonov A. N Experimental Research on Involvement of the Magnetic Field while Rotating a Cylindrical Symmetric Magnet Since Faraday time till now the scientists have continued their dispute whether the magnetic ˇeld rotates during the rotation of a symmetrical source of the ˇeld (for example, a cylindrical permanent magnet) around its axis. Many of experimental activities have been performed searching for the answer convincing everybody but it has not been obtained yet. Some authors believe that when the magnet rotates the ˇeld remains immobile, others that the ˇeld is rotating together with the magnet. We have performed an experiment which, in our opinion, ˇnalizes this long-term dispute. The experiment is based on the comparison of EMF which appears at the rotation of the magnet at different conˇgurations of the magnetic ˇeld close to the measuring circuit. The investigation has been perfomed at the Joint Institute for Nuclear Research. Preprint of the Joint Institute for Nuclear Research. Dubna, 2009

3 ˆ μ ³ Ö μ ÉμÖÐ μ ³ ± Ð É Ö μ μ Éμ³, Ð É Ö ² ³ É μ μ² ( μ ²μ Ò ² ) Ð ³³ - É Î μ μ ÉμÎ ± ³ É μ μ μ²ö. ÔÉÊ É ³Ê μ μ ² Ó ² Î Ò Ô± ³ ÉÒ, μ Ì Ê²ÓÉ ÉÒ Éμ²±μ μ ² É μ ² Ó ± É ±. μ ÉμÖÐ μ ³ É μé É ÔÉμÉ, ± ²μ Ó Ò, μ Éμ μ μ, ±μéμ Ò³ Ò² Ò μ ² Ò Í ² ÉÒ. ±μéμ Ò Ô± - ³ ÉÒ, μ ³ Õ Ì Éμ μ, μ É ÕÉ Ê ² Î ³ É μ μ μ²ö Ð ÉμÎ ±. ±μ Ê Ì Ê ² ± Í ÖÌ ÔÉμÉ Ò μ μ É Ö. ÊÐ É Ê É Éμα Ö, ÎÉμ ÔÉμÉ μ μ Ö ²Ö É Ö ±μ ±É Ò³: μ² ³μ É Ð ÉÓ Ö, ³μ É ² ÏÓ ³ ÖÉÓ Ö μ ² Î ² ² - Õ. ² É ±μ μ ³ Ö É, Éμ μ μ μ μ ² Õ Ð É Ö. É Ëμ ³ ²Ó Ö Éμα Ö Éμ Ò Ò É μ, μ ±μ²ó±ê É Ì Î - ±μ ² É ÉÊ Î Éμ μö ² Éμ μ ÑÖ ÖÕÉ Î ³ μ ³μɱ É Éμ ²μ Ò³ ² Ö³ ³ É μ μ μ²ö μéμ. ˆ, ±μ Í, Ò Ò É μ³, ÎÉμ Ð μ² ³³ É Î μ μ ÉμÎ ± μ μ² μ Éμα ²Õ Ö ³ Ö É Ö μ ³ ³ μ É ³ ÊÕ. 1. ˆ Œˆ ƒˆˆ ˆ Ÿ ˆ É μ μ μ μ Ö, Ë ± ²μ μ μ² μ Î É ³ É ³ É Î ±ÊÕ ËÊ ±- Í Õ, ÖÐÊÕ μé ±μμ É ³ μ Ò ÕÐÊÕ Ë Î ±ÊÕ ² - Î Ê. μôéμ³ê μ² ±μ ±É μ μ μ ÉÓ μ μ²ö (ËÊ ±Í ), μ² ²Ó μ μ μ ÉÓ μ μ ( ) ³ μ ³. ±μ μμ ²Ö μ É ±μéμ Ò É ³ Ö μ²ö μ Ò ÕÉ μ ³. ³, μ μ², ±μéμ μ μ É ÊÐ Ö ÉμÎ ±, μ μ ÖÉ, ÎÉμ μ μ É Ö ³ É ³. ²μ μ ÉÓ ² É ²Ó μ ÉÓ É ±μ É ³ μ²μ ³μ μ Ê ÉÓ, ² ÉÓ μ μ : ÎÉμ Ê É μ² ³, ² ÉμÎ ± μ μ É μ É Ö? μ ³μ μ, μ É μ É Ö μ², μ ³μ μ, μ μ μ μ² É. ²ÊÎ Ô² ±É μ³ É μ μ μ²ö, ± ± ³Ò ³ Ê Œ ± ²², - ² Ê É Ö Ð μ² ²μ Ò É: Î ÉÓ μ²ö μ É É Ö ÉμÎ ±μ³, 1

4 Î ÉÓ μ μ² É μ² Ò μ±μ ±μ μ ÉÓÕ, Î ³ ÉμÎ ±, Ô² ±É μ³ É μ μ² Ò. Œμ μ ÉÓ ²μ Î Ò μ μ μ Ô² ±- É Î ±μ³ μ² : Ð É Ö ² Ô² ±É Î ±μ μ², μ ³μ μ³ μ Ö μ Ð ÕÐ Ö Ë μ? μ μ Éμ μ Ò, μ² ³ Ö É Ö μ ³. μ ÔÉμ³Ê ±Ê ÉÓ ± Ëμ ³ ²Ó Ò μ μ Ö Ò ÉÓ É - ±μ μ² μ ÉμÖ Ò³, É Í μ Ò³, μ Ò³. μ, Ê μ Éμ μ Ò, μ ±μ²ó±ê ÉμÎ ± μ²ö Ð É Ö (É.. É Ö), Éμ μ² ³μ É - Ð ÉÓ Ö ( ÉÓ Ö) ³ É ³. Ð Ë Ò Ð ÕÐ Ö ³ É Ö Ò μ μ² ± Ô² ±É Î ±μ³ê μ²õ μ μ ÕÉ ³ É μ μ². μ²ö ÔÉμ³ Î É ÕÉ Ö μ Ò³. ³ É ±μ É - ³ μ²μ ²Ê É Ê Ö Œ ± ²², μ Ò ÕÐ ²μ Ò Ì ±É ³μ É Ö ÔÉ Ì μ², ±μéμ Ò μ ³μ μ ÉÓ μ Éμ ²μ ³ É Ö Å μ±μ É Ö. μìμ Ö ÉÊ Í Ö μ ± É Ð Í ² Î ± - ³³ É Î- μ μ ³ É μ± Ê μ μ³ É Î ±μ μ. Œ É μ μ² ÔÉμ³ ³ Ö É Ö μ ³ μ ² Î, μ ² Õ, μ μ μ² ± ³Ê Ð μö ²Ö É Ö μ² Ô² ±É Î ±μ. Œ Ê μ ÓÕ ³ É μ Ë μ ± É Ê μ²ö μ μ Éμ, ÎÉμ μ μ É Ô² ±É Î ±μ μ². μ²ö ÔÉμ³ ³μ μ Î É ÉÓ μ Ò³. - ±μ ÔÉμ ±²ÕÎ É μ ³μ μ É μ μ ÉÓ μ Ð Ô² ±É μ³ É μ μ μ²ö, ÌμÉÖ É ± Ö Éμα Ö Ö ²Ö É Ö μ Ð ÖÉμ. Ð Ê μ Î É ÉÓ Ö É ³, ÎÉμ μ μ Î ±μ ±- É ± Î Éμ ÊÉ ÎÓ μ Ð ³ É μ μ μ²ö μ ÑÖ Í μéò Ô² ±É μ É ²Ö ² Éμ. ³μÉ ²μ ÒÌ ² ³ É μ μ μ²ö Ì Ð Ö μ ÒÏ É ²Ö μ ÉÓ μ ÑÖ Ö. ±ÊÕ É ³ μ²μ Õ μ²ó ÊÕÉ ³μÉ Í μéò Ê - μ²ö μ μ Éμ, μ ±μéμ μ³ Ê É ± μ. É μ ³ Ö É Ó μ μ μ ÖÉ μ ²μ ÒÌ ² ÖÌ. μ- ÒÌ, μ Ö ²ÖÕÉ Ö μ³μ É ²Ó Ò³ μ É ²Ó Ò³ É μ³, Ê ² Î ÕÐ ³ ²Ö μ ÉÓ ± É Ò μ²ö, μ ³ ÕÉ ³Ò ² ± ± Ì-Éμ É Ê±ÉÊ ÒÌ μ Ô² ³ Éμ. μ- Éμ ÒÌ, Ì μ²ó μ μ μ Éμ²Ó±μ μ É ÉμÎ μ μ ÉÒÌ, Î Ð μ É É Î ± Ì ²ÊÎ ÖÌ, ±μ Í Ì μ- É μ Ö Ò Ò É μé μ Î. ²μ ÒÌ ²ÊÎ ÖÌ μ² Ê É Ö - μé μ Î μ μ ÉÓ μ³μðóõ ²μ ÒÌ ². μð ² μ ÉÓ Ê - Ö Œ ± ²², Ö ± ²μ Ò³ ² Ö³. -É ÉÓ Ì, μ Òɱ μ μ ÉÓ μ Ð ²μ ÒÌ ² ± ± ±μ Ë Î ±μ ²Ó μ É μ - ± ÕÉ Ò Ê μ Ò μ μ Ò. ³, Ê ² Ò μé ÉμÎ ± Î - É ² ÕÉ Ö ± ÊÎ ÕÉ Ö ² ÊÉ Ö Ò É ±μ μ É É? ±μ Ê ²μ μ ÉÓ μé μ Î μ ÉÓ μ ÖÉ Ö Ð Ö ²μ ÒÌ ² ±²ÕÎ ÕÉ μ μ²ó μ Ö μ ÉÒÌ ²ÊÎ ÖÌ. ³, Éμ Éμ± μö ² Ö Ö μ ³μɱ É Éμ μ ÑÖ ÖÕÉ Ð ³ ²μ- ÒÌ ² ³ É μ μ μ²ö μéμ, ±μéμ Ò ± ÕÉ ÔÉÊ μ ³μɱÊ. 2

5 2. ˆ Š ˆ ˆŠ ˆ Œ É ÉÊ Ò, ± ÕÐ Ö É ³Ò Ï μéò, μ É ÉμÎ μ ³ μ μ. - Î ³ Ö Ó ² ÏÓ ³ ³Ê³μ³ Ò²μ±. Í μéò Ê μ²ö μ μ - Éμ μ É ÉμÎ μ μ μ μ μ Ê ˆ.. ³³ Ê Ì Éμ μ [1Ä3]. μ Ô± ³ ÉÒ Ê μ²ö Ò³ Éμ μ³ Í ²ÓÕ ÒÖ ÉÓ, Ð É Ö μ² ² É, μ μ ÖÉ μ Ì μ. ±,... ˆ. μ±êî μé [4] ϲ ± Ò μ Ê, ÎÉμ ³ É μ μ² Ð É Ö,. μ μé [5] Å ÎÉμ μ² Ð É Ö, μ ʲÓÉ ÉÒ μ ÒÉ ³μ ÊÉ ÒÉÓ μ ÑÖ Ò Ê- Ð É ÊÕÐ É μ... μ Î [6] Ò ÉÊ É ± ± Éμ μ ± μ ²μ ÒÌ ² ³ É μ μ μ²ö ³ É Ð ÕÐ ³ Ö ³ Éμ³. ˆ É μ, ÎÉμ ±μ Í Ì μ μ ± ² μ l, ÊÐ μ Ö μ ±μ μ ÉÓÕ V ³ É μ³ μ² - Ö μ ÉÓÕ B, ÊÍ Ê É Ö : U =[V B]l. μ ²μ Éμ [6] μ² É, ÎÉμ ÊÐ Ö ²μ Ò ² μ Ê ÕÉ Ê Éμ³ μ É É Ô² ±É Î ±μ μ² E [V B], ±μéμ μ μ Î Ö É Ö Ê Ö³ Œ ± - ²². É Õ ² É Ö ± ²Ó Ò Ò μ μ μ² μé ÔÉ Ì Ê μ μ Ìμ ³μ É ³μÉ μ μ ÒÌ É μ É Î ± Ì ±μ Í Í Ô² ±É μ³ - É ³.. ˆ. ³ μ μ ² [7] μ Ò ³ Ô± ³ É, ±μéμ Ò, μ μ ³ Õ, μ μ É Ò μ Ò μ Î. ±μ μ ÔÉμ μé ³μ μ Ò ± ÉÓ Ö ± É Î ± Ì ³ Î. 1. μ Ô± ³ É Ê± Ò ³ Ò ³μ ² : ³ É Ò μ- ÒÌ ±μ, ÉμÖ Ö μé Ì μ ³ É, ³ Ò ² É, ÎÉμ μ μ²ö É Ò μ² ÉÓ Î É μ ³μ μ ÔËË ±É. 2. μ³ö ÊÉÒ Ð ÕÐ Ö ²μ ± ±μ²óí, ±μéμ Ò μé ÊÉ É ÊÕÉ - Ê ± μé [7], μ É É Ö μ ÖÉ Ò³, ± ± μ μ²μ Ò ± ± Ì Ð Ö μ ± ³. 3. Ò ²Ö É μ Ò³ Ê ²μ ³ Ì ³Ò μ Ñ ÊÌ ±μ - ÉÊ μ : μ μ μ ( ± 1, 2 + μ²óé³ É ) μ μ μ ( ² É Ò 10, 11 + μ²óé³ É ) μ Ê ²μ ÊÕ Ì ³Ê. μ Ï ³Ê ³ Õ, Ò²μ Ò μ- É ÉμÎ μ μ± ÉÓ, ÎÉμ μ μ³ ±μ ÉÊ 0, ³ ² É Ð ÕÐ Ö ±μ²óí μé² Î μé 0. ± μ± Ò ÕÉ Ö ÔÉμ³ ² Ï ³. 4. ±²ÕÎ Éμ ² É μ²μ, ±μéμ μ ² Ê É Ô± ³ É, μ Éμ³, ÎÉμ É ±μ μ μ²ö, μöé μ, Ê É Ð Éμ±μ μ μ ÖÐ μ ³ É. μ Ï ³Ê ³ Õ, μ μ μ. ³ μ Ò ± ² ³, ÎÉμ ³μÉ Ò ³ μ Î ³ ³μ ² Ê - μ²ö ÒÌ Éμ μ μ μ²öõé μ μ Î μ μ É ÉÓ ÉμÉ ² μ ³ Ì ³ ÊÍ μ Ö [7, c. 6]. ˆ³ É Ö Ê μ ² ÉÓ, Ð - É Ö ² É ³ É μ μ². ŒÒ Ï μé μé Î ³ ÔÉμÉ μ μ. 3

6 μ ² É Ò ³ Ê ² ± Í [8, 9] μé μ ÖÉ Ö ± Éμ Ò Ìμ ÖÉ Ì ± Ò³ Ò μ ³:.. Ê [8] ÊÉ É, ÎÉμ μ² Ð É Ö,.. ³ ÒÌ [9] μ μ É Ò μ Ê. μ μïêõ μéê Ò μ² ². μ [5]. ² μ ² μ ± μ ² Î ÒÌ É Ì Ð Ö ³ É ²² Î ±μ μ ± ³ Éμ. Ì ³ Ê É μ ±. μ (Ê μ²ö μ μ Éμ ) Ì ³ μ ÒÉ μ μ 3 μ²μ Ò ³ ÉÒ 1, μ³ μ ³ Î Ò μ²ó μ, ³ - É ²² Î ± ± 2. Œ ÉÒ μ Ï ± Ì 5 ³μ ÊÉ Ð ÉÓ Ö ³μ μé ±. Ê ± μ ²Ö ²Ö μ É μéμ ÊÉÒ μé ±. μ³μðóõ Ð Éμ± 6 ± ±Ê ± μ μ ±²ÕÎ μ²óé³ É 7 ²Ö ³ Ö Ö Ö ( ) ʱÍ. ʲÓÉ ÉÒ Ô± ³ É ³μ μ É É ² ÍÊ. ʲÓÉ ÉÒ Ô± ³ É [5] º É ± Œ É 1 μ μ É 2 μ É Ö É 3 É Ö μ ÉÓ 4 É Ö É Ö ÉÓ ˆ É ² ÍÒ μ, ÎÉμ ÉÓ Éμ²Ó±μ Éμ, ±μ ± É Ö ( - Ð É Ö) Å ÉÒ 3, 4. Ð ³ Éμ Å É 2 Å μ Ê É. ʲÓÉ ÉÒ μ ³μ μ μ ÑÖ ÉÓ ± ± Ìμ Ö μé Ò μ Ð μ²ö, É ± μé Ò, ÎÉμ Ð ³ É μ² μ É É Ö μ - Ò³. 4

7 μ²μ ³, ÎÉμ ³ É μ μ² É Ö. μ μ μ³ ± ( É 2) μ²êî É Ö ³± ÊÉÒ μ Ò ±μ ÉÊ, μé μ- μ²μ ÒÌ Éμ μ Ì ±μéμ μ μ μ ÖÉ Ö É Î Ò. μôéμ³ê μ²óé³ É μ± É 0. ± ³ É ³ É Ò³ μ² ³ μ É Ö Éμ²Ó±μ μ É ²Ó ÒÌ μ μ Ì ³ É ²Ó μ μ ±μ ÉÊ ( É 4). μ- ÔÉμ³Ê μ²óé³ É μ± É ² Î. ² ³ É μ μ² μ μ Ð ³ É, Éμ μ- μ³ ±, μî μ, μ²êî É Ö 0 ( É 2). ± Ê É μ ÉÓ Ö Éμ²Ó±μ ÔÉμ³ ± Å É ˆ ˆ Šˆ μé [5] μ μ² ² ³ μ Î ÉÓ Ö ² μ³ μ μ μ ³μ μ μ- ² ³ μ μ ²ÊÎ Ö Å μ μ ³ μ μ Ö ³ É ±. Éμ ²μ μ ³μ μ ÉÓ Ê μ É ÉÓ ÏÊ Ê É μ ±Ê. ƒ Éμ ÉÒ³ ³ Éμ μ μ- μ³ ( ² ²Ö ± ɱμ É Ò ³Ò³ Ö ³μ³) μ± ÔÉμÉ Éμ μ± μ ÖÉÒ³ Ö ³μ³ ³ É ²Ó Ò³ μ ³.. 2. μ²ö Ò Éμ Ê É μ ² Ò³ Ö ³μ³ μ Ò Î É Ê É μ ± : 1 Å Ô² ±É μ³μéμ 1500 μ /³ μ ³μ μ ÉÓÕ ³ Ö ² - Ö Ð Ö; 2 Å Í ² Î ± ³ É, μ ÉμÖÐ Î ÉÒ Ì Ë Éμ ÒÌ ±μ² Í Éμ²Ð μ 15 ³³ ÊÉ ³ ³ É μ³ 35 ³³ Ê Ò³ 85 ³³ (É ±μ ±μ²óíμ (10) ²Ö ²Ö μ É ² É Éμ² ) ÊÌ É ²Ó ÒÌ ±μ² Í μ ± Ö³ 5

8 . 3. μ²ö Ò Éμ μ ÖÉÒ³ Ö ³μ³ ³ É ²Ó Ò³ μ ³ ²Ö Ê ² Ö ³ É μ μ μ²ö ³ É. Šμ²ÓÍ ³ É ³ Ò ± ɱμ ʱ ² Ò μ, μ μ Ô² ±É μ³μéμ μ³ ³ÊËÉμ 8; 3 Å ³ Ò ± ³ É, ±μéμ Ò³ ±μ É ±É Ê É; 4 ŠРɱ. Ð Éμ± ³Ò± É Í Ó ³ É ²Ó μ μ ±μ ÉÊ μ Ó. 5 Å ³ É ± ʱ ² μ Ð Ö ³ Î ±Ê²Ö μ μ. μ É ³ ÊÕ μ²μ μ μ ³ μ²óïμ μ- μ ± ÉÊϱ 6. ² μé μ ÉÊ É μ Í ²²μ Ë μ²ó Ê É Ö ²Ö ±μ É μ²ö Î ² μ μ μéμ É ²Ö. μ Í ²²μ Ë Ìμ É Ö ³ Éμ- ³ É 12 μ ÐÊ μ³, Ò³ ÉÎ ±μ³ μ²² (³ É μ μ² ³ Ö É Ö ³ ²² É ² Ì). ±μ ÉÊ É Ê É Ö Í Ë μ Ò³ μ²óé³ É μ³ (. 2 μ± ) ±μ É μ² Ê É Ö μ Í ²²μ Ëμ³. ˆ ³ É ²Ó Ò ±μ - ÉÊ Å μ ÒÎ Ò ³μ É Ò μ μ, μ ÊÉÒ, ± ± μ± μ. 2, μ ÖÕÐ μ²óé³ É Î Ð É± ³ Ò³ ±μ³ μ ÓÕ Ð Ö. μé Ê É μ ± Éμ É ³ Éμ μ μ 7. Ê É ² É Ö É ± Éμ- ² Éμ Ò ²ÖÕÐ 9 ³ É μ É ²Ó μ ² É μ μ ³ Éμ³ É μ ³μ μ ÉÓ μ ³²ÖÉÓ Î ÉÒ Ì Éμ μ ÔÉμÉ ³ É. É ²Ó Ö ² É Ê ± μ±. Œ Ê ³ Éμ μ μ μ³ Éμ Í ³ ³ É μ É - É Ö μ 2 ³³, ±μéμ Ò μìμ É ÐÊ ³ Éμ³ É. ²Ö Ö ³ μ Ö μ³ μ μ³ ² É ² ± 11 μ ϱ ²μ 30 ³. Œ Éμ μ μ (Ö ³μ) μ μ²ö É Î É ²Ó μ μ ² ÉÓ μ² Ö Ö ³ É μ ² É ³ É ²Ó μ μ ±μ ÉÊ, É ± ± ± μ Ö ³Ê ³Ò± É Ö μ²ó- Ï Ö Î ÉÓ Ö μ μ ³ É μ μ μ²ö. μ ³ μ ÔÉμ μ É ± Ê - ² Õ μ²ö Í ² Î ±μ³ ³ É. 6

9 Š μ³ ³ Éμ μ μ ²Ö Ê³ ÓÏ Ö ³ É μ μ μ²ö ² ±μ ÉÊ μ²ó μ Ò ² Ò É Ê ±, ³Ò μ μ ±μ ÉÊ, ±μéμ Ò Ô± - ÊÕÉ μ μé Ö μ μ μ É ÉμÎ μ μ μ²ö. μ μïμ É μ ( ³., - ³, [10]), ± ± ±μ Í É Ê É Ö ³ É μ μ² É ± Ì É Ê μ±, μ É ²ÖÖ ÊÉ μ ÉÓ Ì μîé ʲ μ³ μ² (. 9). ²Ö ³ Ö ²Ó ÒÌ μ ÒÌ μ É ²ÖÕÐ Ì ³ É μ μ μ²ö μ ±μ ÉÊ μ³ Êɱ ³ Ê ±μ ÉÊ μ³ Ö ³μ³ μ²ó Ê É Ö ±μμ É μ Ê É μ É μ, ±μéμ μ³ ± É Ö ÐÊ ³ Éμ³ É (. 2 μ± ). 4. Œ ƒ ˆ ˆ Œ ˆŸ ˆ ³ Ö μ Ò Ï μ³ 5 10 ³³ μ μ³ ²Ó μ³ ² -. ƒ Ë ± B r B z ³μ É μé r z ² Î ³ Éμ μ μ. 4. ³μ ÉÓ B z(r) ³ Éμ μ μ μ³ (x) μ (Ä). 5. ³μ ÉÓ B r(z) Ö ³μ³ (x) Ö ³ (Ä) 7

10 . 6. ³μ ÉÓ B r(z) Ö ³μ³ (x) Ö ³ (Ä). 7. ³μ ÉÓ B z(z) ³ Éμ μ μ μ³ (x) μ (Ä). 8. ³μ ÉÓ B r(r) Ö ³μ³ (x) Ö ³ (Ä) μ μ± Ò. 4Ä8. Î ²μ ±μμ É (z =0, r =0) Ìμ- É Ö Í É ³ μ μ ±, μ Ó z μ É μ ÓÕ Ð Ö ² 8

11 . 9. ± μ ³ É μ μ μ²ö ² μ É Ê ±μ μ, μ Ó r Å μ Ê Ê. μ ÊÐ É μ ² Ö ³ Éμ μ μ ² ±μ³ μ É μ±μ²μ ³ É μ²ó ±μ ÉÊ ³ Ö. Š ± μ² ²μ Ó, μ ±μ ÉÊ ³ É μ μ² Î É ²Ó μ ³ ÓÏ ² Î Ö ³ (. 4Ä7), μ³ Êɱ ³ Ê Ð ÕÐ ³ Ö ³ Éμ³ É ± ²Ó μ ² É μ ³ Éμ μ μ (. 8) μ μ μ É É, ² μ É ²Ó μ, ÊÉ ³ É ³ μ μ ± μ μ Ê ² Î μ. 5. œ Ò É Ê μ²ö μ μ Éμ ÒÉ É Ì ³ Ì. 1. ˆ ³ Ö É Ö ±μ ÉÊ ³ Éμ μ μ Ô± ÊÕÐ Ì É Ê- μ± ±μ ÉÊ. Ð ³ É μ ±μ μ ÉÓÕ 1500 μ /³ μ²óé³ É É Ê É ±μ ÉÊ : U = 19 ³. 2. ˆ ³ Ö É Ö ±μ ÉÊ ² Î ³ Éμ μ μ É Ê μ± ±μ ÉÊ. Éμ ±μ μ É Ð Ö μ²óé³ É μ± Ò É U = 24 ³. 3. ˆ ³ Ö É Ö ±μ ÉÊ ³ Éμ μ μ ² Î É Ê μ± ±μ ÉÊ. ² Î ±μ ÉÊ μ± ² Ó É ±μ, ± ± μ³ ²ÊÎ, É.. U = 19 ³. ˆ ³ Ö Ò μ² ÖÕÉ Ö ÉμÎ μ ÉÓÕ 1 ³. ˆ ³ ² Ö Ð Ö ³ É μ É ± ³ Õ ±. Šμ É μ²ó μ³μðóõ μ Í ²²μ Ë μ± ², ÎÉμ ³ Ö μ- É ²ÖÕÐ Ö, Ò Ö ²Ó μ ³³ É ³ É Í Ð Éμ±, ± ± ³ ³Ê³ μ Ö μ± ³ ÓÏ, Î ³ μ ÉμÖ Ö μ É ²ÖÕÐ Ö. ²Ö ÔÉμ μ Ê μ Ò²μ μé ʲ μ ÉÓ ² Рɱ μ Éμ μ Ò Ê. 9

12 ˆ ³ ³ Éμ³ É μ³ ³ É μ μ μ²ö ÊÉ ² μ É Ê ± - Ô± μ± ²μ, ÎÉμ μ μ É ³ ±É Î ± μé ÊÉ É Ê É. 6. ˆ œ μö ² Ï ³ μ μ ÒÌ μ Ì Ò É Ö Ê μ²ö μ ʱÍ. Î Éμ Ò Ò É Ê ² Ê É Ì, ±Éμ μ³ É Ëμ ³Ê²Ê = dφ/dt, μ ±μ²ó±ê ³ É Ò μéμ± μ³ ²ÊÎ μ ÉμÖ Ò, μî μ, dφ/dt =0. ±, Î É ³: ³μÉ Ö Ê ² Ö ³ μ É ² μ É ², É μ μ É μ Ê μ²ö ÒÌ ³ Ï É μ Ì μ [6, c. 26]. μôéμ³ê Î ² μ Ï ³, ± ± ³± Ì ±² Î ±μ É μ ³μ μ μ ÑÖ ÉÓ μéê Ê μ²ö μ μ Éμ. Ó ² Ê É μ³ ÉÓ, ÎÉμ ÒÏ Ê μ³ö ÊÉ Ö Ëμ ³Ê² ÉÓ Î É Ò ²ÊÎ μ Ð Ëμ ³Ê²Ò ²Ö U. ±μ ÉÊ μ³ê É ²Ê, ÖÉμ³Ê μ ³± ÊÉμ³Ê ±μ ÉÊ Ê Ô² ±É Î ±μ Í, μé ± ²Ö μ μ μ Ö ²Ò F ( É ÊÕÐ Ö q) Ô² ³ É ±μ ÉÊ dl: U = (F dl)/q. (1) Ï ³ ²ÊÎ Ö É Ê É ² μ Í, ±μéμ Ö μ Ð ³ ²ÊÎ ÒÎ ²Ö É Ö μ Ëμ ³Ê² F = q(e +[V B]). (2) ÔÉμ Ëμ ³Ê² E Å Ö μ ÉÓ Ô² ±É Î ±μ μ μ²ö, B Å Ê±Í Ö ³ É μ μ μ²ö, V Å ±μ μ ÉÓ Ö q. E, μõ μî Ó, E = grad φ da/dt, (3) φ Å Ô² ±É μ É É Î ± μé Í ², A Å ±Éμ Ò μé Í ². μ É (3) (2), μ²êî ³ 3 ² ³ÒÌ ²Ö ²Ò F = q( grad φ da/dt +[V B]). (4) Ó ²Ö ÒÎ ² Ö Ê μ ²Ê ² ÉÓ Ö Ô² ±É μ μ É μ ÉÓ μ ÊÉ, μ ±μéμ μ³ê É Ö Ö. μ²êî ÕÉ Ö É ² - ³ÒÌ. μ Å μé É μé Í ²Ó μ μ μ²ö Å μ ʲÕ. Šμ - ÉÊ Ò É ² μé Éμ μ μ ² ³μ μ μ Ê É Ö μ Ì μ É Ò, μ²êî ³ 2 = dφ/dt, Φ Å ³ É Ò μéμ±. Ï ³ ²ÊÎ Φ=const, μôéμ³ê 2 =0. ÉÓ ² ³μ É Ê ÊÕ ³ ( É ² ³μ μ ÉÓ μ ³Ê ±μ ÉÊ Ê, Éμ²Ó±μ ÊÉ ³ É, V μ 0): = 3 = [V B]dl. (5) 10

13 Ð ± μ ÉμÖ μ Ê ²μ μ ±μ μ ÉÓÕ ω μ²êî ³ = ω Bz(r)rdr. (6) ² B z (r) =const=b, μéμ± Φ=BS = BπR 2, ω =2πn (n ÅÎ ²μ μ μ μéμ ), Éμ (6) μ²êî ³ μî Ó μ ÉÊÕ Ëμ ³Ê²Ê: =Φn. (7) Œ ±μéμ ÒÌ ² μ É ² ±²ÕÎ É Ö Éμ³, ÎÉμ ³ É μ μ² É±μ Ö μ μ μ É ² ³ (Î μ³ Ò, Éμ³Ò.) Ð É Ö ³ É Í ² Î ± ³ ³ Éμ³. μôéμ³ê μ ²μ Ò ² ± ÕÉ μ Ò ³ É ²Ó Ò ±μ ÉÊ, μ Ö ³. ² μ É ²Ó μ, μ ± É ³ É ²Ó μ³ ±μ ÉÊ. ²ÓÉ É μ ³ (±μéμ μ μ± Ò É Ö ) ±²ÕÎ É Ö Éμ³, ÎÉμ ³ É μ μ² μ É É Ö μ Ò³, ³μÉ Ö Ð ³ É ±μ³ ÊÉ. ± ± É μ Ò ²μ Ò ², - μ É Ö ³μ³ ± μμé É É Ëμ ³Ê²μ ²Ö ²Ò μ Í. ²Ö Ê É μ ² Ö, É μ ² μ ² ÊÉ, μ ʳ ÓÏ ÉÓ ³ É- μ μ² μ±μ²μ ±μ ÉÊ ÒÖ ÉÓ, ± ± ÔÉμ ² Ö É. ³ ÓÏ Ö ³ É μ μ μ²ö μ±μ²μ ±μ ÉÊ ³Ò μ É ² Ê³Ö μ μ ³ : ) Ê É μ - ±μ μ μ² É ²Ó μ μ ³ Éμ μ μ (Ö ³ ), ±μéμ Ò μ μ ³ μ Ê ² - ² μ² ÊÉ ³ É, ) Ô± μ ³ ±μ ÉÊ ² Ò³ É Ê ± ³, ±μéμ Ò Ê³ ÓÏ ² ³ É μ μ² μ±μ²μ ±μ ÉÊ, ÎÉμ μ Ö²μ Ó μ³μ- ÐÓÕ ³ Éμ³ É. ʲÓÉ ÉÒ Ï Ì Ô± ³ Éμ μ± ², ÎÉμ Ð ³ - É μ ± É ±μ ÉÊ, ³ μ³ ±, μ²μ μ³ ³ Ê ³ - É Ò³ ±μ²óí ³. Éμ μ μ²ö É ² ÉÓ ±²ÕÎ, ÎÉμ Ð Í ² Î ± - ³³ É Î ÒÌ ³ Éμ ³ É μ μ² ³ É ³ Ð É Ö. Ï ³ ²ÊÎ ³ É ³ Ò ± ɱμ Ö Ò - Ð ÕÉ Ö ³ É. ² Ò ³ É μ μ² Ð ²μ Ó, Éμ ±μ μ ÉÓ Ô² ±É μ μ μ μ ³μ É μé μ É ²Ó μ μ²ö Ö² Ó Ò Ê²Õ μé ÊÉ É μ ² Ò. ±μ ² μ É ², μ ÕÐ μé Ê Ð ÕÐ μ Ö μ²ö, μ² ÕÉ, ÎÉμ ÔÉμ³ ²ÊÎ μ É Ö Ð ÕÐ ³ Ö μ² ³ μ Ï ³ ±μ ÉÊ. μ Ê É μ ± Ö ³, ʳ ÓÏ ³ É μ μ² μ Ï μ ±μ ÉÊ, ʳ ÓÏ ², Ê ² Î ² ( - Ê ² Î Ö ÔÉμ³ μ²ö ÊÉ ³ É μ ± ). μôéμ³ê É μ μ Î É ÉÓ, ÎÉμ μ - μ³ ÒÏ μ ÒÉ μ É Ö μ Ï ³ ±μ ÉÊ. ±μ Ò μ ³μ μ ² ÉÓ μ ʲÓÉ É ³ É ÉÓ μ μ ÒÉ μ³ Ð ³ Ï μ ±μ ÉÊ ² Ò É Ê ±, ÎÉμ ²μ ± ʳ ÓÏ Õ. 11

14 Š ˆ 1. ŒÒ μ± ², ÎÉμ Ï ³ Ô± ³ É μ É Ö ³ μ³ ±. ÔÉμ³ ²ÊÎ ² Ê É Î É ÉÓ ³ É μ μ² μ Ò³, ³μ- É Ö Ð μ ÉμÎ ± Å Í ² Î ±μ μ ³ É. ɳ É ³, ÎÉμ ³ μ Éμ Ò [5Ä7, 11]. ÊÉ ², ÎÉμ ÔÉμ μ ³μ μ ² ÉÓ Ô± ³ É Ì Ê μ²ö Ò³ Éμ μ³. É ² μ Éμ³, ÎÉμ μ² Ð É Ö ³ É μ ÉμÎ ±μ³, μé μ Î É Ï ³Ê μ ÒÉÊ μμé- É É Ê É É É ²Ó μ É. 2. μ± μ, ÎÉμ É Ô± ³ É ²Ó ÒÌ μ μ ²Ö Î Éμ ʳμ - É ²Ó ÒÌ ± É Ô² ±É Î ±μ μ μ²ö [6], μé μ Î Ð Ì ±μ ³ Ô² ±É μ- ³ ±. ² μ μ É. ŒÒ ² μ ³ μ² Ò μ Ê Ö μ³μðó - μéμ ² μ Ï Ì ±μ²², ±μéμ Ò μ É μ ² ÔÉμ μé, μ μ- μ ÌμÉ ²μ Ó Ò μé³ É ÉÓ.. ˆ ϱ Î,.. Šμ, ˆ.. μ³ Î - ±μ,.. ÉÍ.. Ö ±. ˆ 1. ³³ ˆ.. μ Ò É μ Ô² ±É Î É. Œ., ³.. ³ μ ± ² ±Í μ Ë ±.. 5, 6. Œ., Ê.., ËÏ Í. Œ. ² ±É μ ³ ± ²μÏ ÒÌ. Œ., , μ±êî. ˆ. μ ² μ²ö Ð ÕÐ μ Ö ³ É // ² ±É μé Ì ± º 11. C μ. É ÒÌ μ ÒÉ Ì μ Ô² ±É μ³ É μ Ê±Í // ² ±É Î É μ º 7. C μ Î.. ƒ μé μ ÊÐ É μ É É Î ±μ μ Ô² ±É μ³ É μ μ μ²ö μ μ É Ì. É ˆŸˆ Ê, ³ μ. ˆ. ± ³ É ²Ó Ö μ ± μé Ò μ ÊÐ É μ É É Î - ±μ μ Ô² ±É μ³ É μ μ μ²ö. É ˆŸˆ Ê, Éμ²μ±.., Ê.. ± ³ É Î ± Ì ÔËË ±É Ì Ô² ±É μ³ É ³ // μ ± ³ É ³ É Î ± Ì ±μ μ³ μ É.., ³ ÒÌ.. μ± Ò Ê μ²ö μ Í // μ ± ³ É ³ É Î ± Ì - ±μ μ³ μ É.., Š ² Ï ±μ. ƒ. ² ±É Î É μ. Œ.: ʱ, Tolver Preston S. // Phil. Mag V. 19. P. 131, 215; Phil. Mag V. 31. P μ²êî μ 26 μ±éö Ö

15 ±Éμ. ˆ. É μ ± Ö μ μ Î ÉÓ μ ³ É 60 90/16. ʳ μë É Ö. Î ÉÓ μë É Ö. ². Î. ². 0,93. Î.-. ². 1, Ô±. ± º ˆ É ²Ó ± μé ² Ñ μ μ É ÉÊÉ Ö ÒÌ ² μ ,. Ê, Œμ ±μ ± Ö μ ²., ʲ. μ² μ-šõ,